Prirodne karakteristike prostora

Klima u Beogradu je umereno kontinentalna, sa četiri godišnja doba i oko 2.096 sunčanih sati godišnje. Količina padavina je 669,5mm prosečno godišnje. Najveći broj dana sa padavinama je u aprilu, junu i decembru. Predmetno područje pripada topoklimatskoj zoni Centar, koju karakteriše prosečna godišnja temperatura od 12,3°C, u ukupnom rasponu od oko -20,0°C do oko 40,0°C, u ekstremnim situacijama. Broj dana sa temperaturom višom od 25°C je 95 u godini. Srednje mesečne temperature zabeležene na meteorološkoj stanici (u daljem tekstu: MS) "Beograd" kreću se u intervalu od 0,0 °C u januaru do 22,1 °C u julu. Tokom letnjih meseci javljaju se dani sa temperaturama iznad 35 °C (letnje žege), kao i tropske noći (sa temperaturama iznad 20 °C) od juna do avgusta. Podaci ukazuju na povoljne klimatske prilike tokom cele godine, zimi nema velikog broja dana sa jakim mrazem, a leta su umereno topla. Zabeležene vrednosti apsolutnih maksimalnih temperatura u svim mesecima tokom godine su iznad 20 °C, dok su u periodu od maja do oktobra njihove vrednosti iznad 34 °C. U julu i avgustu broj dana sa dnevnom temperaturom iznad 30 °C je prosečno 11. Specifičnost planskog područja, kome pripada konkursna lokacija, je da se nalazi u delu grada iznad koga se formira toplotno ostrvo Beograda koje je izraženije kod minimalnih nego kod maksimalnih temperatura. Godišnji tok padavina ima pretežne karakteristike kontinentalnog tipa, sa maksimumom u junu, a u godišnjem toku padavina zapažaju se dva maksimuma i dva minimuma. Najveći broj dana sa padavinama je u aprilu, junu i decembru, ukupno ih je 139, od toga 38 sa snegom.

Beograd je vetrovito područje izloženo jugoistočnim, severoistočnim, severnim i severozapadnim vetrovima. Tišine su retke i najčešće tokom leta. Najčešći i najjači je jugoistočni vetar - Košava, koji duva tokom cele godine, sa maksimumom u septembru i tokom zime, sa prosečnom brzinom od 25 do 45km/h, i olujnim udarima do 130km/h kojima, uzevši u obzir orijentaciju, konkursno područje nije direktno izloženo. Najhladniji zimski vetrovi su severni i severozapadni, kojima je konkursno područje izloženo. Severozapadni vetar duva najčešće u letnjim mesecima. Jugoistočni vetar dostiže najveće brzine u zimskim mesecima, a severozapadni u martu i aprilu. Tokom proleća su najhladniji severni i severozapadni vetrovi a leti zapadni. Vetrovi iz severnog kvadranta povećavaju vlažnost, dok je iz južnog smanjuju.

Zelene površine

Na području Prostornog plana evidentirane su sledeće javne zelene površine: zelene površine u priobalju leve obale Save (kej) (2,64 ha), park na levoj obali Save od starog mosta do mosta "Gazela" (10,6 ha), zelene površine u priobalju desne obale Save (kej) (6,4 ha), park Bristol (1,3 ha), skver - Savski trg (0,3 ha) i skver u Travničkoj ulici (580 m²). Zelene površine kao prostori prirodnih, kulturnih i estetskih vrednosti su mesto susreta, kontakta, komunikacije, edukacije, rekreacije i uživanja stanovnika, što pozitivno utiče na psihofizičko zdravlje ljudi i afirmisanje socijalne dimenzije grada. Predstavljaju staništa koja imaju značajnu pozitivnu ulogu u regulisanju kvaliteta i temperature vazduha, očuvanju i prečišćavanju vode i vodnih resursa, ublažavanju klimatskih ekstrema, smanjenju buke, značajno su stanište brojnih vrsta i dr., i na taj način predstavljaju "klimatsku infrastrukturu" grada.

Najveća zelena površina je Savski park, koji se trenutno prostire na 1,8 hektara, što je prvi deo parka a planira se i drugi deo, što će činiti ukupnu površinu od će 2,7 hektara. Savski park obuhvata sadržaje za rekreaciju, odmor i interaktivna dečija igrališta.

Pojedine zelene površine obuhvataju ili se nalaze u sastavu prostornih kulturno - istorijskih celina, pa samim tim i same uživaju isti stepen zaštite, i to:

- u okviru parka Bristol nalazi se kulturno dobro "Krst sa Male pijace" (Odluka o izmenama i dopunama Odluke o proglašenju određenih nepokretnosti na teritoriji grada Beograda za kulturna dobra, "Službeni list grada Beograda", broj 16/87); i

- park na levoj obali Save od Starog savskog mosta do mosta "Gazela" čini sastavni deo kulturnog dobra pod prethodnom zaštitom "Priobalna zona Novog Beograda".

Podizanje jednostranih jednorednih drvoreda planirano je duž Savske ulice.

Zaštita životne sredine

Strategija održivog razvoja obezbeđuje širok okvir za integrisanje aspekata zaštite životne sredine u sve sektore plana, počev od namene zemljišta, preko zemljišne i stambene politike, planiranja unapređenja saobraćaja, upravljanja tokovima vode, energije, otpada itd. Savremeni trenodvi podrazumvaju uspostavljanje aktivne politika preventivne zaštite životne sredine, koja podrazumeva procenjivanje ekološkog učinka svih planskih rešenja, programa i aktivnosti, što nije samo uslov za unapređenje kvaliteta života, već i značajan podsticajni faktor ekonomskog razvoja.

Nivo buke

Imajući u vidu da se predmetna lokacija nalazi neposredno uz Mostarsku petljiu i most Gazela, a s druge strane uz Savsku ulicu, što podrazumeva visok nivo buke, očekuje se da će u skladu sa trendovima razvoja grada, autoput i Mostarska petlja u bliskoj budućnosti biti snabdeveni zvučnim barijerama.

Saobraćaj  

Neposredno okruženje konkursnog obuhvata je, u saobraćajnom smislu, izuzetno frekventno, sa visokom koncentracijom različitih vrsta saobraćaja i još uvek, u manjoj meri, predstavlja gradski tranzitni pojas. Izmeštanje Železničke i Autobuske stanice, kao i očekivani završetak svih elemenata obilaznice oko Beograda, dovešće do isključenja određenih kategorija saobraćaja - železničkog, međugradskog autobuskog i teretno-transportnog - sa ovog područja u relativno bliskoj budućnosti, što će svakako značajno unaprediti kvalitet prostora i njegove potencijale konačno učiniti ostvarivim.

Aktuelno stanje

Na prostoru u okviru granice Prostornog plana, na desnoj obali Save, kome pripada konkursna lokacija, sustiču se i međusobno prepliću skoro svi vidovi saobraćaja i saobraćajnih podsistema. Kao najznačajniji generatori saobraćaja izdvajaju se most Gazela i Mostarska petlja.

Primarnu uličnu mrežu prostora čine državni putevi I reda (autoput, magistralne saobraćajnice), ulice I i II reda, a sekundarnu pristupne saobraćajnice i lokalna ulična mreža.

Primarni magistralni saobraćajni pravac na desnoj obali reke Save čine ulice Karađorđeva - Savska - Bulevar vojvode Mišića sa orijentacionom dužinom uz granicu predmetne zone od oko 2.580m. Navedeni saobraćajni pravac ima dominantnu ulogu u pogledu pristupa u zonu, jer su sve ulice unutar zone na desnoj obali reke Save povezane na njega. Novoizgradjeni Bulevar Vilsona Vudroa paralelan je Savskoj ulici a poprečne ulice razvijaju se kao saobraćajnice koje povezuju Savsku ulicu i priobalje.

U plansko područje moguće je pristupiti sa još dva primarna gradska saobraćajna pravca, odnosno sa mosta "Gazela", kao dela autoputske deonice ulične mreže grada i sa Brankovog mosta kao dela najdužeg longitudinalnog magistralnog gradskog pravca Ugrinovačka - Bulevar Mihaila Pupina - Brankova - Dečanska - Bulevar kralja Aleksandra. Pristup sa pomenuta dva gradska mosta moguće je ostvariti posredno, preko ulične mreže nižeg ranga koja je u funkciji veze gradskih mostova i okolnog tkiva.

Novoizgrađenu infrastrukturu desne obale Save čini i šetalište Sava Promenada koja se prostire se duž 1,8 km. Bulevar Vudroa Vilsona sa po tri trake u oba smera centralna je saobraćajnica koja povezuje Karađorđevu ulicu sa Beogradskim sajmom. Prema Planu u ovoj zoni će se izgraditi oko 14 km novih saobraćajnica, koje su projektovane prvenstveno preme održivim načinima prevoza, pa su parcele povezane mrežom biciklističkih staza i širokim trotoarima, što je značajno sa aspekta povezivanja sa svim delovima grada.

Planirano stanje

Kako se radi o centralnom gradskom području, u kome je dostupnost zbog gustine sadržaja i korisnika prostora ograničena, kao i u velikom broju evropskih i svetskih metropola, dostupnost ovog područja imaće sve odlike, prednosti i ograničenja koja sa sobom nose centralne gradske zone. U skladu sa prethodno navedenim, planska rešenja u ovom prostornom planu zasnivaju se i na rešenjima kojima se daje mogućnost uvođenja sistema metro linija i linija drugih podsistema javnog prevoza putnika. Pozicije koridora metroa kroz predmetni prostor su u procesu finalizacije planske razrade.

Savska ulica se planira sa kolovozom širine 14 m i trotoarom sa istočne strane promenljive širine od 1,5 m do 5 m u zoni Savskog trga. Od Savskog trga do Risanske ulice, regulacija Savske ulice sadrži dva kolovoza od po 7 m, ozelenjenu tramvajsku zonu od 10 m u sredini, obostrano zelenilo širine 3 m sa jedne i 6 m sa druge, istočne strane, obostrane trotoare promenljive širine od 3,2 m do 6 m sa jedne odnosno od 3,5 m do 9,43 m sa druge, istočne strane ulice. Od Risanske ulice do petlje Mostar, Savska ulica u svom profilu sadrži dva kolovoza od po 10 m, ozelenjenu tramvajsku zonu u sredini od 10 m, obostrano zelenilo od po 3 m i obostrane trotoare širine 3 m sa jedne strane i promenljive širine od 3,9 m do 4,1 m sa druge, istočne strane ulice. Podizanje jednostranih jednorednih drvoreda planirano je duž Savske ulice.

Most "Gazela" (državni put IA reda br. 1) se zadržava u postojećem stanju bez planiranih intervencija. U zoni mosta planiran je zaštitni pojas i pojas u kome je zabranjena izgradnja objekata visokogradnje širine 20 m. Prilikom realizacije saobraćajnica i drugih saobraćajnih sadržaja u zoni mosta potrebno je izvršiti odgovarajuću zaštitu stubova mosta.

Železnički saobraćaj

Realizacijom i stavljanjem u funkciju železničke stanice "Beograd - centar" u "Prokopu", izmešten je železnički saobraćaj iz centralnog gradskog područja. Ukinuti su svi postojeći koloseci i funkcija železničke stanice Beograd.

Planskim rešenjem dvokolosečna pruga iz pravca Topčidera završava se u zoni kolskog pristupa Beogradskom sajmu i na toj poziciji je planirana železnička stanica sa potrebnim kolosecima.

Javni gradski prevoz putnika

Na desnoj obali Save, javni gradski prevoz putnika se odvija obodnim saobraćajnicama Savskom, Karađorđevom, kao i pristupnom saobraćajnicom Starom savskom mostu. Prevoz se obavlja autobuskim i tramvajskim podsistemima javnog gradskog prevoza. Prostor na desnoj obali reke Save, je u povoljnom položaju sa aspekta pristupa i opsluživanja javnim gradskim prevozom jer se na tom području preklapa više od 20 linija u sistemu javnog gradskog prevoza putnika.

Sve linije koje tangiraju zonu u okviru granice Prostornog plana, imaju najmanje tri stajališta koje omogućavaju kontakt sa prostorom u zoni Savskog amfiteatra, što daje mogućnost pristupa području sa različitih strana. Autobuska linija br. 60, koja se kreće Ulicom savski nasip, zatim linije 36, 46, 51, 601, 511 koje imaju stajalište na Bulevaru Vudroa Vilsona, kao i sve autobuske linije koje imaju stajalište na Mostarskoj petlji značajne su za dobre veze ove zone sa svim gradskim čvorištima.

Prema razvojnim programima sistema javnog prevoza putnika u Beogradu, planirano je zadržavanje svih postojećih stajališta i linija javnog prevoza u planskom području, kao i reorganizacija sistema javnog prevoza putnika (linija i stajališta) u skladu sa planskim rešenjima.

METRO SISTEM BEOGRAD

Beograd Linija 1 metro obuhvata 22 stanice, od koje je Stanica Gazela deseta stanica računajući od polazne stanice Železnik. Nadzemni deo tj. izlaz iz Stanice Gazela planiran je na konkursnoj lokaciji.

Republika Srbija i Grad Beograd planiraju izgradnju metro sistema u Beogradu kao jedan od razvojnih prioriteta gradskog i prigradskog javnog prevoza. Metro sistem, koji bi dopunio sistem BG: voz, kao drugi sistem brzog tranzita, trebalo bi da postane osnova javnog prevoza i da igra ključnu ulogu u prostornom razvoju Beograda. Budući metro i BG: sistem vozova biće integrisani sa drugim vidovima javnog prevoza: autobusom, trolejbusom i nadograđenim sistemom tramvaja.

Studija o izvodljivosti iz 2019. godine definisala je glavne karakteristike, opšte performanse sistema metroa, trase dve prve linije metroa i fazu njihove izgradnje. Projektom su definisane 2 metro linije za početnu metro mrežu: Linija 1, od Železnika do Mirijeva, ukupne dužine 21,3 kilometara sa 22 stanice, i Linija 2, od Zemuna do Mirijeva, ukupne dužine 19,2 kilometra sa 20 stanica.

Slika 28. Linija 1 (crvenom bojom) i Linija 2 (plavom bojom)

Projekat metro linije 1 služi kao uzdužni konektor dela grada sever-jug, i to reke Dunava na severo-istoku i reke Save na jugo-zapadu, prolazeći kroz istorijski centar. Od severoistočnog sektora niže gustine, linija 1 je na desnoj obali Dunava opslužuje gusto područje starog grada, a zatim se povezuje sa budućim razvojem na obali Save.

Stanice metroa su objekti koji povezuju ulični nivo grada sa transportnim sistemom, nudeći svojim korisnicima jasne, efikasne, sigurne i udobne staze, iako često u ograničenom gradskom okruženju. U projektu beogradskog metroa postoje tri tipologije stanica, koje će se naknadno prilagoditi dizajnu; 16 stanica planiranih za fazu 1 projekta: stanice na zemlji, stanice u otvorenom (plitkom) iskopu i stanice u dubokom iskopu.

Stanica Most Gazela nalazi se na nivou 77,53, sa vrhom koloseka na 55m nadmorske visine, planirane dubine -22,53m, i tipološki pripada „stanicama u dubokom iskopu sa 2 mezanina“. Sam izlaz će biti predmet arhitektonsko-urbanističkog konkursa za stanice na liniji 1. 

Slika 29. Šema stanice u dubokom iskopu sa dva mezanina

Pešački i biciklistički saobraćaj

Pešačka kretanja različitog intenziteta odvijaju se duž svih ulica u gravitacionoj zoni. Pored pešačkih staza duž postojećih saobraćajnih pravaca, pešačka kretanja se odvijaju i duž drugih pešačkih koridora, kroz parkovske i zelene površine kao i u okviru površina autobuskih i železničke stanice. Pešački tokovi jačeg intenziteta mogu se uočiti duž Savske, Nemanjine, Karađorđeve ulice i Bulevarom Vudroa Vilsona.  Pešačka kretanja duž obala reke Save takođe se mogu okarakterisati kao intenzivnija, sve od Beton hale do zone ispod Mosta Gazela.

Biciklističke staze se pružaju duž obale reke Save i povezane su sa stazama sa druge strane reke preko Brankovog mosta, uz čiju konsturkciju se nalazi lift za bicikle. Pomenute biciklističke staze su delovi prvih biciklističkih koridora u Beogradu, Dorćol - Ada Ciganlija na desnoj obali reke Save odnosno "Gazela" - Zemun na levoj obali reka Save i Dunava. Kao i u slučaju pešačkih kretanja, biciklističke staze imaju problem kontinuiteta i ukrštanja sa ostalim vidovima saobraćaja, pre svega sa pešačkim saobraćajem zbog zajedničkog korišćenja staza. Planom je predvižena i nova mreža biciklističkih staza koja će dopuniti postojeće biciklističke tokove.

Slika 30. Mapa biciklističkih staza u Beogradu

Infrastruktura

Predmetno područje, kao centralno gradsko i saobraćajno izuzetno frekventno područje, mesto je ukrštanja različitih kapacitetnih infrastrukturnih mreža. Konkursna lokacija i neposredno okruženje je trenutno neuređeno i zapušteno uz preovlađujući loš bonitet objekata. Postojeća tehnička infrastruktura je neujednačenog kvaliteta. Imajući u vidu da će se šire okruženje konkusne lokacije razvijati u skladu sa planskim okolnostima, što podrazumeva i potpuno novu infrastrukturu, infrastrukturni sistemi će se uskladiti sa kapacitetima i planiranim potrebama.